Erfgoedverhalen van Wormerland

In opdracht van de gemeente Wormerland organiseren wij op3 juli a.s. een verhalendag. Deze verhalendag is onderdeel van de zoektocht naar de verhaallijn die de identiteit van de gemeente Wormerland zichtbaar maakt. Op 10 maart organiseerden wij een startbijeenkomst waar je helaas niet bij aanwezig kon zijn.

Voor 3 juli ben ik op zoek naar een kenmerkend verhaal over Spijkerboor en naar iemand die dat zou kunnen en willen vertellen. Waarom bleef Spijkerboor bij de gemeentelijke herindeling bij Wormerland.  Of wat is de betekenis van het Heerenhuis voor spijkerboor. Zou iemand van de Spijkerboorder Gemeenschap dat willen of weet u iemand die dat kan? De verhalendag wordt waarschijnlijk opgezet in de vorm van een fietstocht langs kenmerkende plekken. Alle verhalenvertellers hebben 10 minuten. De verhalen worden op video opgenomen.

Erfgoedverhalen van Wormerland
Verslag startbijeenkomst
10 maart 2016, gemeentehuis Wormerland

Op 10 maart 2016 vond de aftrap plaats van het project Erfgoedverhalen van Wormerland. Dit project is een initiatief van de gemeente Wormerland om inzicht te krijgen in bijzondere plekken met een eigen verhaal. Deze plekken bepalen mede de identiteit van Wormerland. Door deze vast te leggen op een digitale verhalenkaart kunnen de cultuurhistorische plekken als inspiratiebron, maar ook toetscriterium dienen bij ruimtelijke plannen, bij toerisme en bij andere beleidsvelden waar ruimtelijke kwaliteit een rol speelt. Cultuurcompagnie Noord-Holland en de gemeente voeren dit project gezamenlijk uit.
Start project
Tijdens de startbijeenkomst op 10 maart gingen vertegenwoordigers van de gemeente Wormerland, de teamleden van Cultuurcompagnie en vertegenwoordigers van historische verenigingen met elkaar in gesprek om het project te concretiseren. Er zijn suggesties uitgewisseld voor te raadplegen bronnen en personen en er zijn bijzondere gebouwen en locaties benoemd.
Opening
Burgemeester Peter Tange opende de ochtend met een inspirerend betoog over de bijzondere waarden die de gemeente kent. Van een groen en wijds landschap, maar ook over de inwoners van Wormerland die van oudsher spaarzaam en ijverig zijn. ‘Deze kwaliteiten worden mede vanwege op handen zijnde wetswijzigingen steeds belangrijker en willen wij als gemeente beschermen. De gemeente wil met dit project de identiteit vastleggen als onderdeel van de ruimtelijke ordening. Het eindproduct moet een onderlegger worden die dient als toetscriterium voor ruimtelijke plannen.’ De aanwezigen werd gevraagd te reageren op het project en bronnen, gebouwen en personen (van alle leeftijden) aan te dragen die kunnen worden ingezet in het verhalenproject.

1

De volgende onderwerpen kwamen op tafel tijdens de startbijeenkomst:

Personen

• -  Piet Grandiek, was dwangarbeider uit Jisp
  
• -  Eric Schaap, over WOII en over Van Gelder (heldenidentiteit maar ook vernietiging van Joodse
  papieren)
  
• -  Abraham Rutgers, rokende schoorstenen van de beschuitbakkerij.
  
• -  Meester Ploeg, patiënten in plaats van kolfspelers
  
• -  Leo Witteman, molenaar Wijde Wormer (of Neck eigenlijk)
  
• -  Piet Gans
  
• -  Kees Kingma Herman Rijswijk, Genealogische vereniging Zaanstreek –Waterland
  
• -  Cor Bruin, industriële ontwerpen langs de Zaan
  
• -  Wormer werkers aan de Zaan (laders en lossers) 19e /20e eeuw
  
• -  Buurtcomité van de Mariastraat
  
• -  Gemeentebode, was kraamverzorgster in Jisp
  
• -  Verhalen van oudere bewoners zijn opgetekend en gefilmd. (laatste melkboer bijv en over Van
  Gelder)
  
• -  ‘Monumenten spreken’ 90 mensen zijn geïnterviewd
  Thema’s en eigenaardigheden
  
• -  Verborgen ontdekkingen, uitvindingen (aandeelhouderschap, ziekenfonds, Van Schayk en de toverrijst van 1959: innovatie)
  
• -  Sober en functioneel is voldoende. Eén klok in een buurtje, dat willen de mensen hier
  
• -  Allerlei pluimage: vissers, stropers, boeren en vogelaars
  
• -  Aanwezigheid doopsgezinden en de relatie met industrie en vernieuwingen.
  
• -  Papierindustrie (Van Gelder)
  
• -  Muziekbeweging jaren ’70 en ‘80
  
• -  Gerrit uit Wormer in dialect (1854-1944) Taal/dialect Wormer en Jisper advertentieblad
  
• -  Ook luilak in Jisp is echt iets van hier en de kermis en de Odulfusprocessie langs de Ganssloot(?),
  melkuitdeling
  
• -  Archeologie. Natuurmonumenten wil het gebied opschonen rondom De Merken, het veen
  hebben ze al afgeplagd, de AWN heeft archeologisch onderzoek gedaan (huisterpen). Onze
  geschiedenis gaat eigenlijk terug tot 1000 na chr.
  
• -  Oost-Knollendam kende bijna geen industrie, de zaan is begonnen met Cnollendam (Noordam)
  
• -  Gaten van Wormerland
  Bijzondere gebouwen
  
• -  Pakhuis Koningsbergen, is verplaatst van Jisp naar Oostknollendam (voor de lepelaar linksaf)
  
• -  Papierfabriek Van Gelder, heeft een eigen archief
  
• -  Bunker in de Wijdewormer, met een telefoonlijn naar Jisp. Er is daar een luchtoorlog gevoerd.
  Bram Kemp schreef erover en de AWN heeft nieuwe info.
  
• -  Moriaanshoofd (oude herberg en kolfbaan)
  
• -  Poelboerderij van Natuurmonumenten
  
• -  Een van de hoge torens die de gemeente kende, wordt herbouwd. De torens waren bedoeld om
  de bakkers te waarschuwen hun vuren te doven. Er zijn plannen voor wandel-, fiets- en
  kanoroutes met QR-codes in samenhang met de nieuwe toren.
  
• -  Molens: vier graanmolens in de 16e eeuw, Wormer had er acht. De Wolfsmolen van Jisp is de
  oudst gedocumenteerde (graan)molen van de Zaanstreek. De graanmolens maalden voor de beschuitindustrie (voor de scheepvaart).
  

2

Naast bovengenoemde punten werd de betrouwbaarheid van verhalen (oral history) in relatie tot ruimtelijke ordening besproken, evenals het betrekken van jongeren bij het verhalenproject. Ook kwamen andere (aanvullende) bronnen aan bod, omdat veel al is vastgelegd op schrift en film. Een voorbeeld is https://monumentenspreken.nl

Aan het einde van de startbijeenkomst werd afgesproken dat alle aanwezigen een verslag van de bijeenkomst ontvangen en dat we met een aantal mensen bellen om door te praten over het besprokene en de verhalendag voor te bereiden.
Conclusies na de startbijeenkomst
We gaan voor het project uit van vier kenmerkende gebieden in Wormerland:

1. Zaan(industrie) en oever
   
2. Veenweidegebied
   
3. Droogmakerij
   
4. Linten en dorpen
   

Daarnaast zoeken we naar overkoepelende thema’s zoals:

•   Innovatie (verborgen ontdekkingen zoals toverrijst, ziekenfonds etc.)
  
•   Voedingsindustrie ( beschuit, cacao, rijst, paling, melk, kaas etc.)
  
•   Nader in te vullen na overleg tbv voorbereiding verhalendag
  De bijeenkomst was de aftrap van het verhalenproject.
  De eerstvolgende stap is de Verhalendag, waarbij de verhalenvertellers hun verhalen delen met bewoners van Wormerland.
  We hebben twee voorlopige data geprikt: 29 mei of 5 juni 2016 van 13 tot 17 uur. In overleg met de gemeente en de verhalenvertellers wordt de definitieve datum gekozen.
  Parallel hieraan wordt gewerkt aan een beeldverslag: verhalen op locatie, die op film worden vastgelegd.
  

3

Vervolg
Het project bestaat uit de volgende stappen:
Mei/juni 2016: Levende verhalen: de verhalendag (voorstel: 29 mei 2016 of 5 juni 2016)
De zoektocht naar levende verhalen begint met een verhalendag. Acht inwoners van Wormerland vertellen een persoonlijk verhaal over de verbinding die zij hebben met Wormerland. Zij vertellen hun verhaal aan inwoners van Wormerland in een betekenisvol gebouw. De dag wordt geregistreerd op video. De verhalen vormen de basis van waaruit de zoektocht verder gaat naar de identiteit van de gemeente. De verhalendag is een ultieme beleving van het gedeelde verleden en mogelijk de gedeelde visie op de toekomst.
Mei/juni 2016: Beeldverslag van verhalen op locatie
Vijf plekken die symbool staan voor de identiteit van Wormerland worden bezocht met een expert die het verhaal over die plek voor de camera vertelt.
September 2016: Expeditie MOOI Wormerland
Na de verhalendag organiseren we Expeditie MOOI Wormerland met experts waaronder leden van historische verenigingen, ambtenaren en externe deskundigen. Dit expertteam gebruikt de verhalenoogst om verder te werken aan het beeld van Wormerland.
Oktober 2016: Afronding en oplevering in 2016
De digitale Verhalenkaart van Wormerland wordt gelanceerd.
2017: toepassing
De Verhalenkaart van Wormerland wordt gebruiksklaar gemaakt voor verschillende beleidsvelden van de gemeente.

Aanwezigen bij de startbijeenkomst Genodigden:

Historisch Genootschap Wormer Historische Kring Wormerland Oudheidkundige commissie Jisp Vereniging Zaans Erfgoed
Stichting Historisch Oost-Knollendam
Gemeentearchief Zaanstad
AWN AfdZaanstreek-Waterland e.o. Mooi Noord-Holland
Waterlands Archief
Gemeente Wormerland

Peter Roos
Jan Blokker
Nico Koelemeijer
Piet Oudega
Thijs Ris en Car Husslage
Geke van de Kamp
Menno de Boer
Dorine van Hoogstraten
Loek Zoon en Margreet Lenstra
Burgemeester Tange

4

Afmeldingvan: Geen reactie van:
Team Verhalenkaart Wormerland
Gemeente Wormerland Cultuurcompagnie Noord-Holland
Contactgegevens
Cultuurcompagnie Noord-Holland Bergerweg 1 1815 AC Alkmaar
Tel. 072-8502800
Mail christelportegies@cultuurcompagnie.nl Mobiel: 06 1942 9638

PietKleij,gemeente Zaanstad
St Cultuurhistorie Wijde Wormer en Spijkerboorder Gemeenschap
Paul Koetsier, gemeentesecretaris
Judith Brunsting, beleidsmedewerker
Lieneke Schipper, medewerker Beleid & Regie Christel Portegies
Peter Saal
Ceciel Nyst

5